Maskerades, de tijdelijke opheffing van de sociale ongelijkheid, het instellen van een korte periode van chaos en uit het volk aangestelde schertskoningen die enkele dagen heersen; dit soort feestrituelen kwamen in het oude Babylon, in Mesopotamië en Egypte, bij de Grieken, de Romeinen en de Germanen al voor.
Maar waar komt onze Vastelaovend vandaan? Er zijn twee theorieën over de oorsprong. De eerste beschouwt het feest als een van oorsprong heidens lentefeest met vruchtbaarheidsrituelen. Koning Winter moest verdreven worden zodat de vruchtbaarheid na de winter terug kon keren. In de middeleeuwen zou de katholieke kerk dit heidense feest gekerstend hebben en opgenomen in de liturgische jaarkalender.
In het tweede ‘oorsprong’-verhaal is de katholieke kerk de initiatiefnemer. Deze zou het feest in de middeleeuwen hebben ingesteld als overgangsritueel. Door de gewone mensen enkele dagen heel concreet te laten zien èn te laten ervaren wat het betekent als de duivel, heksen, narren en het eigenzinnige in de mens regeren. Zo had het feest een opvoedende functie voor de zogenoemde ‘gewone gelovigen’.
In het huidige carnaval zit een aantal uit het verleden herkenbare verschijningsvormen. Toch is het feest zoals wij het nu kennen betrekkelijk jong. In de zestiende eeuw kwam aan de openbare en massale carnavalsviering uit de middeleeuwen een eind. De reformatie, leidde tot een religieuze tweedeling in Nederland: boven de rivieren Maas en Rijn werd het protestantisme het dominante geloof, in de provincies Limburg en Noord-Brabant bleef het katholieke geloof dominant. In het na de reformatie overwegend protestantse deel van Nederland verdween de openbare vastenavondviering uit het straatbeeld. De vastenavond werd geduid als een ‘Roomsche superstitie’ en met verboden de kop in gedrukt. Echter, ook in het katholieke zuiden nam de deelname aan het feest af.
In een aantal plaatsen in Limburg en Noord-Brabant werd in de negentiende eeuw de organisatie van carnavalsvieringen weer opgepakt. Waaronder Roosteren! In ons dorp bestond in 1887 al een ‘Roosterder Vastaoves-club’, met een raad van elf. Maar de meeste carnavalsverenigingen zijn opgericht na de Tweede Wereldoorlog.
Soorten carnaval
Nederland kent twee varianten op het carnavalsfeest; het Rijnlands en het Bourgondisch carnaval. De varianten komen op veel vlakken overeen, maar zijn mede door hun oorsprong en unieke eigen tradities ook eenvoudig van elkaar te onderscheiden. Naast de ontstaansgeschiedenis worden hieronder ook enkele van de opvallendste verschillen vermeld.